9 lutego 2022 r. Sejm przyjął i przekazał do dalszych prac (Senatu), ustawę o zmianie Kodeksu spółek handlowych. Jednym z celów stawianych nowelizacji jest zwiększenie efektywności rad nadzorczych spółek kapitałowych. Przepisy – wg ustawy – wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, co w praktyce prawdopodobnie oznacza, że możemy się ich spodziewać pod koniec 2022 roku. Co się zatem zmieni w zakresie zwiększenia efektywności rad nadzorczych?
- Zmiany obejmują członków rad nadzorczych spółek akcyjnych, członków rad nadzorczych i komisji rewizyjnych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, a także członków rad nadzorczych i dyrektorów niewykonawczych rady dyrektorów w prostej spółce akcyjnej.
- Omawia je Piotr Rybicki – zawodowy członek rad nadzorczych, biegły rewident, a także członek zespołu eksperckiego do spraw zwiększenia efektywności rad nadzorczych Komisji do spraw Reformy Nadzoru Właścicielskiego przy Ministerstwie Aktywów Państwowych.
- Proponowane regulacje dają ogromną szansę na profesjonalizację rad nadzorczych. Ale zadania spoczywają nie tylko na wspólnikach i akcjonariuszach. Swoją przydatność muszą pokazać również rady nadzorcze, by członkostwo w radzie nadzorczej było pracą, a nie tylko „zasiadaniem” czy „synekurą” – komentuje.
Profesjonalizacja rady nadzorczej
Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych wprowadza nowy wymóg w zakresie kompetencji członków rady nadzorczej. Członek rady nadzorczej (ale także komisji rewizyjnej) powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki (obowiązek wynika z dodanego art. 2141 dla sp. z o.o. oraz art. 3871 – dla spółki akcyjnej; w przypadku prostej spółki akcyjnej w/w rozwiązania funkcjonują od 1 lipca 2021 roku).
Powyższy wymóg zostanie również określony dla członków zarządu (poprzez dodanie dla sp. z o.o. art. 2091 a; dla spółki akcyjnej art. 3771).
Obowiązkowe sprawozdanie rady nadzorczej
Rada nadzorcza spółki akcyjnej będzie zobowiązana do przygotowania corocznego sprawozdania rady nadzorczej (zmieniono art. 382 § 3 oraz dodano nowy art. 382 § 31) zawierającego:
– ocenę rocznych sprawozdań finansowych, w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami i ze stanem faktycznym,
– ocenę wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty,
– ocenę sytuacji spółki, z uwzględnieniem adekwatności i skuteczności stosowanych w spółce systemów kontroli wewnętrznej, zarządzania ryzykiem, zapewniania zgodności działalności z normami lub mającymi zastosowanie praktykami oraz audytu wewnętrznego,
a także
– ocenę realizacji przez zarząd obowiązków informacyjnych (wynikających z art. 3801),
– ocenę sposobu sporządzania lub przekazywania radzie nadzorczej przez zarząd informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień (wynikających z art. 382 § 31 pkt. 4),
– informację o łącznym wynagrodzeniu należnym od spółki z tytułu wszystkich badań zleconych doradcom rady nadzorczej w trakcie roku obrotowego (wynikające z art. 3821).
W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz prostych spółek akcyjnych, w których powołano radę nadzorczą komisję rewizyjną lub radę dyrektorów) sprawozdanie rady nadzorczej (analogicznie sprawozdanie komisji rewizyjnej i sprawozdanie rady dyrektorów) będzie również obligatoryjne – w nowelizowanych przepisach nie określono natomiast obowiązkowych elementów tegoż sprawozdania (nowe brzmienie otrzymają: art. 219 § 3 oraz art. 221 § 1, a także art. 30069 § 3 oraz art. 30076 § 3) .
Rada nadzorcza (i odpowiednio każdy dyrektor niewykonawczy rady dyrektorów) w celu wykonania swoich obowiązków będzie mogła badać wszystkie dokumenty spółki, dokonywać rewizji stanu majątku spółki oraz żądać od zarządu, prokurentów i osób zatrudnionych w spółce na podstawie umowy o pracę lub wykonujących na rzecz spółki w sposób regularny określone czynności na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia albo innej umowy o podobnym charakterze sporządzenia lub przekazania wszelkich informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień dotyczących spółki, w szczególności jej działalności lub majątku. Przedmiotem żądania mogą być również posiadane przez organ lub osobę obowiązaną informacje, sprawozdania lub wyjaśnienia dotyczące spółek zależnych oraz spółek powiązanych (nowe brzmienie otrzymają: art. 219 § 4, art. art. 30071 § 1, art. 30076 § 5 oraz art. 382 § 4)
Uczestnictwo biegłego rewidenta w posiedzeniu rady nadzorczej
W przypadku, gdy sprawozdanie finansowe spółki podlega badaniu ustawowemu, rada nadzorcza będzie obowiązana, z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem, zawiadomić kluczowego biegłego rewidenta, który przeprowadzał badanie sprawozdania finansowego spółki, o terminie posiedzenia, którego przedmiotem jest ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami i ze stanem faktycznym. Spółka zapewnia uczestnictwo kluczowego biegłego rewidenta (lub innego przedstawiciela firmy audytorskiej) w posiedzeniu rady nadzorczej. W trakcie posiedzenia kluczowy biegły rewident (lub inny przedstawiciel firmy audytorskiej) przedstawia radzie nadzorczej sprawozdanie z badania, w tym ocenę podstaw przyjętego oświadczenia odnoszącego się do zdolności spółki do kontynuowania działalności, oraz udziela odpowiedzi na pytania członków rady nadzorczej (nowe regulacje w art. 219 § 6, art. 30069 § 31 ,art. 30076 § 31 oraz art. 382 §7).
Możliwość skorzystania z doradcy
Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych wprowadzi instytucję doradcy rady nadzorczej. Rada nadzorcza będzie mogła podjąć uchwałę w sprawie zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku, jak również w celu przygotowania określonych analiz oraz opinii przez wybranego doradcę – doradcę rady nadzorczej. W przypadku spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej statut będzie mógł wyłączyć albo ograniczyć prawo rady nadzorczej do zawierania umów z doradcą rady nadzorczej – przykładowo ograniczy maksymalny łączny koszt wynagrodzenia wszystkich doradców rady nadzorczej, który spółka może ponieść w trakcie roku obrotowego (nowy art. 3821 oraz nowy art. 30071a). Natomiast w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością możliwość skorzystania z doradcy rady nadzorczej będzie możliwe tylko w przypadku, gdy umowa spółki będzie wskazywała na taką możliwość (nowy art. 2192. § 1). Jest to zatem odwrotne rozwiązanie w stosunku do spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej.
Zwiększenie obowiązków informacyjnych zarządu wobec rady nadzorczej
Zwiększono obowiązki informacyjne zarządu wobec rady nadzorczej spółki akcyjnej. Katalog informacji, które systematycznie (tj. na każdym posiedzeniu rady nadzorczej lub z inną częstotliwością – jeżeli rada nadzorcza tak postanowi) będą musiały być przekazywane przez zarząd informacje o (nowy art. 3801):
1) uchwałach zarządu i ich przedmiocie;
2) sytuacji spółki, w tym w zakresie jej majątku, a także istotnych okolicznościach z zakresu prowadzenia spraw spółki, w szczególności w obszarze operacyjnym, inwestycyjnym i kadrowym;
3) postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju działalności spółki, przy czym powinien wskazać na odstępstwa od wcześniej wyznaczonych kierunków, podając zarazem uzasadnienie odstępstw;
4) transakcjach oraz innych zdarzeniach lub okolicznościach, które istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuację majątkową spółki, w tym na jej rentowność lub płynność;
5) zmianach uprzednio udzielonych radzie nadzorczej informacji, jeżeli zmiany te istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuację spółki.
Ponadto w przypadku pkt 4 i 5 dodatkowo informacje będą musiałby być przekazywane niezwłocznie po wystąpieniu w/w zdarzeń lub okoliczności.
Obowiązek będzie dotyczył spółek zależnych oraz spółek powiązanych.
Statutu spółki akcyjnej będzie mógł wyłączać albo ograniczać w/w obowiązki informacyjne zarządu wobec rady nadzorczej spółki akcyjnej.
Powyższych rozwiązań nie odnajdujemy w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i prostej spółki akcyjnej.
Wyrażenie zgody na transakcje z podmiotami powiązanymi
W przypadku gdy statut spółki akcyjnej nie będzie stanowił inaczej zgody rady nadzorczej będzie wymagała transakcja ze spółką dominującą, spółką zależną lub spółką powiązaną której wartość zsumowana z wartością transakcji zawartych z tą samą spółką w okresie roku obrotowego przekracza 10% sumy aktywów spółki (nowy art. 3841). Z powyższego obowiązku zwolnione będą spółki dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym (notowane na giełdzie).
Powyższych rozwiązań nie odnajdujemy w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i prostej spółki akcyjnej.
Inne zmiany w zakresie funkcjonowania rad nadzorczych
– wprowadzenie zasady biznesowej oceny sytuacji (Business Judgement Rule) – członek rady nadzorczej nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny (sp. z o.o. – nowy art. 293 § 3, zastępujący art. 293 § 2, spółka akcyjna – nowy art. 483 § 3, zastępujący art. 483 § 2; dla prostej spółki akcyjnej w/w regulacja obowiązuje od 1 lipca 2021 roku); zasada ta będzie obowiązywała również członków zarządu,
– jawność głosowań – głosowania rady nadzorczej będą jawne, chyba że statut lub umowa spółki lub regulamin rady nadzorczej stanowi inaczej (dla sp. z o.o. – art. 222 § 41 ; dla spółki akcyjnej – art. 388 § 31 ; brak regulacji dla prostej spółki akcyjnej),
– możliwość podjęcia uchwały rady nadzorczej w trakcie posiedzenia nieobjętej porządkiem obrad – podczas posiedzenia rada nadzorcza będzie mogła podejmować uchwały również w sprawach nieobjętych proponowanym porządkiem obrad, jeżeli żaden z członków rady nadzorczej biorących udział w posiedzeniu się temu nie sprzeciwi, chyba że statut spółki stanowi inaczej (nowe brzmienie art. 389 § 3 – dla spójki akcyjnej; nowy art. 2211 § 3 – dla rady nadzorczej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i § art. 2211 § 8 dla komisji rewizyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; brak analogicznych rozwiązań dla prostej spółki akcyjnej),
– usankcjonowanie komitetów rady nadzorczej – nowelizacja wprowadzi możliwość powołania komitetów rady nadzorczej (dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – nowy art. 2191; dla spółki akcyjnej – nowy art. 3901). Co ważne – powołanie komitetu nie będzie zwalniało niepowołanych do komitetu członków rady nadzorczej z odpowiedzialności za sprawowanie nadzoru w spółce,
– zwiększenie częstotliwości posiedzeń rady nadzorczej – posiedzenia rady nadzorczej spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych będą musiałby być zwoływane w miarę potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz w każdym kwartale roku obrotowego (dla sp. z o.o. – art. 2211 § 7 zmiana dotychczasowego; dla spółki akcyjnej – art. 389 § 7). Obecnie obowiązkowe są minimum 3 posiedzenia w ciągu roku,
– wskazano kompetencje przewodniczącego rady nadzorczej – przewodniczący pokieruje pracami rady nadzorczej i będzie zobowiązany do należytego organizowania jej prac, a w szczególności zwoływania posiedzeń rady nadzorczej (dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dodano art. 2211, natomiast dla spółki akcyjnej art. 389),
– zachowanie tajemnicy również po wygaśnięciu mandatu – członek rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej nie może ujawniać tajemnic spółki także po wygaśnięciu mandatu (dla sp. z o.o. – art. 2141 § 1; art. 3871 ; dla spółki akcyjnej w przypadku prostej spółki akcyjnej powyższa regulacja obowiązuje do 1 lipca 2021 r; obowiązek zachowania tajemnicy również po wygaśnięciu mandatu będzie dotyczył również członków zarządu.
Inne zmiany
– rozszerzono katalog przestępstw, w przypadku których nie można będzie być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatorem albo prokurentem (art. 18 § 2),
– uproszczono zasady liczenia kadencji (zarówno dla członków zarządu, jak i członków rad nadzorczych i komisji rewizyjnych) – obecnie będzie ona liczona w pełnych latach obrotowych (tj. od pierwszego dnia roku obrotowego), chyba że umowa lub statut będzie stanowić inaczej (art. 202 § 2, art. 218 § 2),
– uchylono dotychczasowy art. 7, jednocześnie na nowo regulując możliwość tworzenia grup spółek (dodano art. 4 § 1 pkt 51 oraz art. 211 -2116). W przypadku powołania grupy spółek nowe obowiązki będą spoczywać na radzie nadzorczej jednostki dominującej (w szczególności opisane w art. 215 oraz art. 217).
Komentarz
Piotr Rybicki – zawodowy członek rad nadzorczych, biegły rewident, a także członek zespołu eksperckiego do spraw zwiększenia efektywności rad nadzorczych Komisji do spraw Reformy Nadzoru Właścicielskiego przy Ministerstwie Aktywów Państwowych. Fot. Mat. pras.
Jak w praktyce przyjmą się nowe rozwiązania? Czas pokaże. Niewątpliwie tak jak dotychczas – o kierunkach i faktycznych narzędziach będących w arsenale rad nadzorczych – zdecydują wspólnicy i akcjonariusze ustanawiając odpowiednie regulacje w umowach i statutach spółek. Jeżeli nie będzie woli by nadzór był faktyczny i skuteczny – to żadne regulacje tego nie zmienią. Proponowane regulacje dają ogromną szansę na profesjonalizację rad nadzorczych. Ale zadania spoczywają nie tylko na wspólnikach i akcjonariuszach. Swoją przydatność muszą pokazać również rady nadzorcze, by członkostwo w radzie nadzorczej było pracą, a nie tylko „zasiadaniem” czy „synekurą”. Dlatego ja osobiście postrzegam nowelizację jako szansę na wzmocnienie kompetencji członków rad nadzorczych.
Pobierz:
