Komunikat Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego (PANA) dla komitetów audytu w sprawie weryfikacji niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej.
Zgodnie z art. 128 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym w jednostkach zainteresowania publicznego działa komitet audytu, który jest komitetem do spraw audytu, o którym mowa w rozporządzeniu nr 537/2014. Członkowie komitetu audytu są powoływani przez radę nadzorczą lub inny organ nadzorczy lub kontrolny spośród członków tego organu.
Mając na uwadze motyw 24 dyrektywy 2014/56/UE[1] który wskazuje, że „Komitety ds. audytu (…) w badanej jednostce interesu publicznego mają decydującą rolę dla zapewniania wysokiej jakości badań ustawowych”, Polska Agencja Nadzoru Audytowego (Agencja) przypomina, że zadaniami komitetu audytu wymienionymi w art. 130 ust. 1 pkt 2 i 4 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym są, między innymi:
- kontrolowanie i monitorowanie niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej, w szczególności w przypadku, gdy na rzecz danej jednostki zainteresowania publicznego świadczone są przez firmę audytorską inne usługi niż badanie;
- dokonywanie oceny niezależności biegłego rewidenta oraz wyrażanie zgody na świadczenie przez niego dozwolonych usług niebędących badaniem w danej jednostce zainteresowania publicznego.
Agencja zwraca w szczególności uwagę na konieczność kontrolowania niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej zarówno przed podpisaniem (pierwszej) umowy na badanie jak i przed kontynuowaniem zlecenia przez firmę audytorską.
Agencja zwraca także uwagę, że zgodnie z art. 66 ust. 6 ustawy o rachunkowości badanie sprawozdania finansowego przeprowadzone z naruszeniem:
- 69 ust. 6, 7 i 9, art. 70, art. 72 ust. 2, art. 135 ust. 2 i art. 136 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym,
- 4 i art. 5 oraz art. 17 ust. 1 akapit drugi i ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 537/2014
jest nieważne z mocy prawa. Należy zauważyć, że stwierdzenie nieważności z mocy prawa badania sprawozdania finansowego ma istotne konsekwencje dla uchwały zatwierdzającej takie sprawozdanie i powoduje konieczność ponownego badania sprawozdania finansowego przez inną firmę audytorską jak również może skutkować podważeniem zaufania do sprawozdania finansowego u interesariuszy danego podmiotu.
Wskazując na powyższe Agencja przypomina, o odpowiedzialności członków komitetu audytu (oraz m. in. członków organów jednostki zainteresowania publicznego) wskazanej w art. 192 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym a związanej m.in. z:
– brakiem polityki w zakresie świadczenia dodatkowych usług przez firmę audytorską, podmiot powiązany z firmą audytorską lub członka jego sieci;
– brakiem polityki w zakresie wyboru firmy audytorskiej;
– nieprzestrzeganiem przepisów dotyczących:
a) wyboru firmy audytorskiej, w tym stosowania klauzul zabronionych,
b) zawarciem umowy o badanie na okres inny niż dozwolony obowiązującymi przepisami
c) obowiązkowych okresów karencji,
d) procedury wyboru firmy audytorskiej,
– nieprzestrzeganiem obowiązków związanych z rotacją firmy audytorskiej badającej sprawozdanie finansowe danej jednostki zainteresowania publicznego.
[1] DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2014/56/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2006/43/WE w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych
Komentarz:
1. Komunikat sugeruje, że sprawdzenie niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej powinno nastąpić (tylko) przed podpisaniem pierwszej umowy i przed kontynuacją zlecenia. Tymczasem – co oczywiste – niezależność jest kluczowa w momencie wydania sprawozdania, wraz z opinią biegłego rewidenta. Nieważne z mocy prawa jest takie badanie, które zostało przeprowadzone przez nie-niezależnego biegłego rewidenta. I sam fakt, kiedy ta niezależność została utracona, nie ma znaczenia.
2. Dla funkcjonowania komitetów audytu, kluczowe ma jednak znaczenie moment w którym niezależność zostaje utracona. Jeżeli o tym fakcie komitet audytu dowiaduje się na początkowym etapie zlecenia (w trakcie wyboru firmy audytorskiej, przed przystąpieniem do pierwszych czynności) to czasu na reakcję przez komitet audytu jest wystarczająco. Jeżeli natomiast o utracie niezależności dowiaduje się „za pięć dwunasta”, czyli np. tydzień przed terminem publikacji raportu rocznego/półrocznego, to komitet audytu, rada nadzorcza, zarząd i spółka nie mają już czasu na ponowny wybór audytora. Dlatego niezwykle ważna jest stała kontrola niezależności biegłego rewidenta i rady nadzorczej.
A zatem członku komitetu audytu – niezależnie od tego co przeczytałeś powyżej – dbaj o to, by sprawdzać niezależność biegłego rewidenta i firmy audytorskiej nie tylko na początku zlecenia, ale – może przede wszystkim – w trakcie jego trwania. By móc w odpowiednim czasie i w odpowiedni sposób zareagować na ewentualne sytuacje kryzysowe.
Oby jednak ich nie było!
Piotr Rybicki
Ps. Dla pełności obrazu Ustawa o biegłych rewidentach – w art. 74 – wskazuje, że „1. Firma audytorska oraz kluczowy biegły rewident przed przyjęciem lub kontynuowaniem zlecenia badania są obowiązani ocenić i udokumentować, czy: 1) spełnione zostały wymogi niezależności, o których mowa w art. 69-73; (…) 2. Firma audytorska i członkowie zespołu wykonującego badanie przed przystąpieniem do badania składają oświadczenie o spełnianiu wymogów niezależności, o których mowa w art. 69-73, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”
